Armia Krajowa powstała 27 IX 1939 r. jako Służba Zwycięstwu Polski, a następnie po 13 XI tego samego roku została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej. Od początku swego istnienia podjęła wysiłek na rzecz scalenia licznych na ziemiach polskich inicjatyw konspiracyjnych i grup zbrojnych, przyjmując 14 II 1942 r. formalnie nazwę Armii Krajowej. Ostatecznie podporządkowała sobie i objęła w swoich siatkach konspiracyjnych najsilniejsze ugrupowania wojskowe walczącego Kraju, m.in. Straż Chłopską (Bataliony Chłopskie), Narodową Organizację Wojskową, Polską Organizację Zbrojną.
Armia Krajowa była, w walczącym Kraju, kontynuacją Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej i stanowiła główną część Polskich Sił Zbrojnych czasu II wojny światowej.
Przez cały okres okupacji wysiłki A. K. Były skierowane na akcję czynną (propaganda, wywiad, sabotaż, dywersja, partyzantka, pozyskiwanie środków walki), przygotowywanie szeregów i całego Narodu do powstania powszechnego, utworzenia regularnych formacji wojskowych i wzięcia udziału w ostatecznym rozgromieniu III Rzeszy. Fragmentem tych planów było Powstanie Warszawskie, walka o Wilno i Lwów oraz operacja militarna „Burza”, przebiegająca od wschodu na zachód ziem polskich.
19 I 1945 r. Armia Krajowa, spełniwszy swoją rolę: ideowego przewodnika Kraju podczas okupacji i istotnego czynnika walki o niepodległość, została rozwiązana.
Twórcami A.K. byli generałowie: Michał Karaszewicz-Tokarzewski „Torwin”, Stefan Rowecki „Grot”, Tadeusz Komorowski „Bór” i Leopold Okulicki „Niedźwiadek”
Na terenie Obwodu Kraków – powiat, a więc i w rejonie Skawiny i Wielkich Dróg, Armia Krajowa prowadziła intensywne prace organizacyjne i rozwijała aktywną działalność zbrojną. Bilans tych dokonań jest znaczny i godny utrwalenia. Stoją za nimi liczni i bezimienni często bohaterowie. Wśród nich na szczególną pamięć zasłużył sobie mjr Józef Kowalówka ps. „Erwin”, urodzony w Wielkich Drogach – Trzebolu.
Konspirację na terenie Wielkich Dróg zapoczątkował Jan Brzeziński ps. „Dąb II”, tutaj urodzony i zamieszkały. Utworzył on pierwsze ogniwa Związku Walki Zbrojnej spośród żołnierzy i podoficerów Wojska Polskiego. Zwerbował około 40 osób.
Po utworzeniu Armii Krajowej dowódcą placówki na terenie Wielkich Dróg został Józef Brzeziński ps. „Wola” a zastępcą był Franciszek Gwóźdź ps. „Wnuczek”. Placówka ta była podporządkowana początkowo Podobwodowi Kalwaria, a następnie IV batalionowi (dowódca kpt. Alojzy Piekarz ps. „Lep”) 12 Pułku Armii Krajowej Ziemi Wadowickiej (dowódca mjr Władysław Wojas ps. „Dąb”). Z Wielkich Dróg pochodził również dowódca I batalionu 12 Pułku rtm Franciszek Pawłowski ps. „Sęp”.
Wielu żołnierzy tej placówki wchodziło w skład Oddziału Partyzanckiego „Setka-part” (dowódca por. Tadeusz Cedro ps. „Żbik” ). Oddział ten ma na swoim koncie sporo ważnych akcji zbrojnych m.in. udział w rozbiciu aresztu żandarmerii niemieckiej w Kalwarii Zebrzydowskiej 28 IX 1944 r. podczas którego uwolniono dowódcę Grupy Operacyjnej Armii Krajowej „Śląsk Cieszyński” gen. bryg. Brunona Olbrychta ps. „Olza”.
Wszystkie te czyny zapisały się na trwale w historii Polski i naszego regionu. Świadczą o patriotyźmie i poświęceniu wcześniejszych generacji.
źródło: SPWD
